Televizionet
Radiot
Shtypi i shkruar
Sateliti
Downloads
Albforumi
Media POLL

Etika dhe profesionalizmi si shprehje te pjekurisë së mediave dhe demokracisë

Mirësjellja ka munguar në politikën shqiptare të periudhës së tranzicionit postkomunist. Ajo ka qenë zëvendësuar intensivisht nga konflikti dhe përplasja politike. Ndërkohë që në shërbim të kësaj natyre për vite dhe periudhë të gjatë mbeti më së shumti shtypi dhe disi më pak media elektronike e vendit. Në këtë natyrshmëri lidhjeje, ka spikatur përgjatë kësaj periudhe edhe një mungesë e theksuar profesionalizmi dhe neglizhenca etike. Në momentet e mbërritjes së tureve elektorale dhe përgjatë fushatave të konkurimit electoral politik, kjo lidhje shërbimi e shtypit me politikën ka qenë thellësisht e shfaqur dhe ashpërsisht e shprehur. Përdhosja politike e etikës profesionale në shtyp Janë dy periudha të përdorimit të pamëshirshëm politik të shtypit dhe për rrjedhojë edhe e përdhosjes së etikës profesionale dhe kritereve profesionale. Së pari është periudha e viteve 1991-1994 dhe më pas 1997-1999. Ky pasqyrim i së keqes që mbartte politika në faqet e shtypit dhe në mediat e tjera audiovizive, në këto dy periudha, përkon njëherësh edhe me nivelin e demokracisë në vend. Në raportet e reja që krijonte shoqëria me këtë rend, natyrisht që kishte sfida për t’u kapërcyer, por kishte edhe paqartësi. Disniveli në masat e shoqërisë do të krijonte mospërputhshmëri dhe disproporcione që s’mund të mos preknin edhe mediat. Mirëpo, ndërgjegjia e elitës politike dhe insistimi I saj për ta shndërruar median në një shërbyese të keqe, në këto dy periudha, ishte tepër flagrante. Duhet thënë se pikërisht gjatë viteve 1995-1997 kishte periudha që mediat inicionin veprime politike të opozitës së atëhershme dhe I shërbenin edhe më tepër intensifikimit të përplasjes. Në këtë rol dhe ndërhyrje të tyre mediat kryesisht të shkruara, krijonin precedentin e gjenerimit të politikës, sikur të ishin institucione politike. Pikërisht në këtë periudhë në shtypin pluralist shqiptar të periudhës postkomuniste spikat nëpërkëmbja e kriterit professional të respektimit të palëve, të shprehjes së të vërtetës, sipas zërave të saj dhe të pasqyrimit të realitetit pa qenë në pozita protagonizmi dhe subjektivizmi gazetari dhe editori. Në këtë periudhë në shtypin shqiptar spikati një ndarje mediash proqeveritare dhe antiqeveritare. Media të pavarura në relacion me politikën, ishte vështirë të gjeje. Por pse ndodhi kjo? Pse humbi etika profesionale dhe pse u përdhosën kriteret klasike të gazetarisë? Ishin shumë faktorë dhe padyshim erdhën shumë rrethana. Duhet pohuar fakti se kjo ishte periudha më e egër e tranzicionit demokratik që përshkonte shoqëria shqiptare. Tradita ishte tepër e largët, madje aq e largat sa ishte   bërë e huaj. Reminishencat me mediat dhe publicistikën e viteve ’30, ishin shumë të pakta dhe gjithësesi shkolla shqipe e gazetarisë demokratike nuk njihej prej brezit të publicistëve të viteve ’90-të. Ndërkohë sic e pohuam, elita politike e vendit ishte në të njëjtin qorrsokak, kur kishte fituar një vision të ri, por ende nuk kishte një dimension kulturor me tërësi njohjeje për destinacionin e ri të cilit I ishte drejtuar. Pjekurimi dhe qetimi shoqëror do të duhej kohë të arriheshin. Përdhosja e etikës profesionale në vend ndodhi kryesisht për tre arsye: Së pari sepse periudha e demokracisë erdhi përmes një prologu të egër, ku ndeshja mess ë vjetrës komuniste dhe së resë demokratike u bë mbi kriteret radikale. Nuk kishte kohë dhe nerva për selektim dhe referencë vlerash. Së dyti:,antagonizmi politik mes kastës së vjetër dhe pinjollëve të tyre si dhe elitës së re që po merrte fatet qeverisëse të vendit ishte I thellë dhe shumëplanësh. Në këtë kuadër mediat të prirura dhe të angazhuara për përmbysjen, sidomos në vitin 1991-1992, nuk mund të respektonin për arsye të atyre rrethanave dhe konteksteve kriterin e barazshprehjes dhe barazartikulimit të palëve. Në këtë plan gjenerata e re jo vetëm politike, por edhe mentarët e rinj të këtij ndryshimi, meritonin më tepër  kohë dhe sipërfaqe botimi. Periudha e mëvonshme, ajo e viteve 1997-1998, duhet quaajtur periudha edhe më e vështirë dhe më kritike e profesionalizmit publicistik dhe mediatik shqiptar. Kriteret e së vërtetës u përdhosën keqaz. Sistemi I informimit u përdor si askurrë ndonjëherë dhe editorët shqiptarë të gjendur nën presionin e pashëmbëllt dhe nën rrezikun eminent të jetës, nuk kishin se si të mos lejonin këtë deformim. Nga ana tjetër pikërisht në këtë periudhë marrëdhëniet mes shtypit dhe shtetit rikthyen rastin klasik të instalimit të censurës shtetërore. Kujtojmë me këtë rast se në vitin 1997 u ngrit Komiteti zyrtar I Censurës. Pra, në këto kushte në praktikën mediatike shqiptare ishte rikthyer edhe një rast unikal, I humbjes së kritereve të lirisë dhe të profesionalizmit të lirë. Kriteret klasike të ushtrimit të profesionit , u përjashtuan dhe në Shqipëri u shtua edhe një rast unikal I përfshirë tashmë në të gjitha manualet e rasteve të censurës dhe të mospasjes së lirisë profesionale publicistike dhe mediatike. Në këtë periudhë etika publicistike pësoi një tjetër dhunim të përmasshëm, nga ana tjetër profesionalizmit iu imponua një kompleks I rid he një tutelë e re. Për këto arsye, duke ardhur në vitin 2000 në Tiranë, analisti i njohur i BBC-së për Europën Juglindore, Gabriel Partosh, nënvizonte në një bisedë televizive se :”Tranizicionin tuaj të  egër e njoh përmes shtypit dhe mediave”. Deduksioni i tij për vlerësimin social dhe politik të gjendjes së vendit tonë, bashkëshoqërohej edhe me një vlerësim profesionisti për nivelin professional, etik dhe demokratik të mediave dhe shtypit në vend. Sfidat për të fituar etikën profesionale Në marrëdhëniet e medias shqiptare me audiencën dhe lexuesin ka pasur dhe ende ka momente sprovash. Janë evidente periudhat e ndëshkimit dhe humbjes mes tyre. Aktualisht kemi një histori të re të këtyre marrëdhënieve, kur tituj të famshëm të shtypit të këtij tranzicioni, kanë humbur lexuesin, sikundër ekrane, ndonëse edhe me licensë kombëtare, kanë zbritur në nivele dhe shikueshmëri të kapërcyeshme edhe nga media locale. Po pse ka ngjarë dicka e tillë? Për shumëkënd, si përgjigje e parë e kësaj pyetjeje vjen, pohimi: se u keqpërdor nga pronari ose pronarët dhe së dyti se u përdorën me konceptin e të qenit “kamzhik”,” mjet gjobvënieje”, ose edhe më keq”. U bë organ apo ekran i këtij apo atij politikani”. Në këtë mënyrë, për periudhën që flasim, në praktikën mediatike shqiptare u evidentua një imazh tjetër i shkeljes së etikës profesionale. Për motiv të interesit apo interesave, e vërteta dhe informacioni i servirur prej editorëve të kësaj apo asaj medieje, nuk respektonte kriteret e të qenit maksimalisht apo normalisht e besueshme, por mbartte synimin për të indoktrinuar mbi princip interesash dhe qëllimesh audiencën dhe lexuesit. Në këto raste neglizhimi dhe përdhosja e etikës profesionale ishte flagrante. Përmes këtyre rasteve antologjike, disa herë të konsideruar prej opinionit të publicistëve dhe gazetarëve profesionistë, publicistika shqiptare ekspozonte imazhin real të deformimeve të veta. Në vëmendje ilustrimi për këtë deformim, mund të kujtojmë rastin e zgjedhjes së kryeministrit në vitin 2000, ndërsa një komentues I njohur duke përcjellë informacionin për fitoren e njërit prej kandidatëve socialistë për kryeministër, e vlerësonte këtë fitore si fitore të medias që përfaqësonte. Ky rast, është përfshirë tashmë në memorialistikën publicistike të vendit, dhe padyshim që duhet të shërbejë si më i pashëmbëllti për periudhat e ardhshme në publicistikën profesioniste të vendit. Natyrisht sfidat për thellimin e profesionalizmit dhe të kulturës së etikës, janë edhe më të shumta. Pasurimi I përvojës, zgjerimi I konkurencës dhe lëvizja për kontakt me shkollat e gazetarisë profesioniste në Botë, janë një factor I fuqishëm për fitimin e këtyre sfidave. Nga ana tjetër, distanca e gazetarit me shërbimet politike, thellimi I kulturës institucionale, por njëherazi edhe rritja e kredencialeve të publicistikës për shkak të aftësimit të parreshtur të komunitetit të gazetarëve dhe publicistëve shqiptarë, janë  premisë e fuqishme për një të ardhme tjetër. Aktualisht valenca e dijeve dhe dijenive profesionale në komunitetin e gazetarëve shqiptarë është më e lartë. Institucionet shqiptare kanë fituar gjithashtu një maturim dhe pjekuri, sikundër duhet thënë se afirmimi institucional I nëpunësve dhe elitës politike të vendit janë një tjetër mundësi për profesionalizmin në gazetarinë tonë. Përpos këtyre faktorëve, niveli dhe maturimi I demokracisë shqiptare kanë pësuar ngjitje progressive. Deri në vitet 1998, në fjalorin politik të vet elitës dhe opinionbërësve shqiptarë theksoj shpeshtazi se “demokracia shqiptare është e brishtë”. Pas kësaj periudhe, kjo sintagmë është përjashtuar dhe sipas nivelit të marrëdhënieve shumëplanëshe, verifikon që demokracia është në një moment të ri zhvillimi. Ky është një argument ndihmës për etikën dhe profesionalizmin në gazetarinë shqiptare. Ndërsa vëmendja për aftësim dhe shtim të vlerave etike dhe profesionale duhet ndalur tek kriteret dhe standarti I ushtrimit të profesionit, në mediat dhe shtypin shqiptar. Plejada e gazetarëve të kësaj dekade të fundit, duhet parë si një plejadë që garanton një hop të ri në ushtrimin e profesionit dhe në misionin e gazetarisë. Por për të ndodhur kjo, duhet që e gjithë e shkuara e së keqes profesionale dhe e etikës së paqenë të shihet si një kundërbotë e këtij komuniteti. Sepse sic shprehet Goethja:”Një histori e tillë I ngjan dyqanit të atij që shet gjëra të vjetra”.